به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «گلستان ما»؛ سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در حالی روزهای میانی خود را سپری می‌کند که برخلاف فضای پرشور و جمعیت انبوه سال‌های گذشته، امسال مصلی امام خمینی (ره) چهره‌ای متفاوت به خود گرفته است؛ سالن‌ها خلوت‌تر از همیشه‌اند، غرفه‌ها با مراجعه‌کنندگان پراکنده‌ای روبه‌رو هستند و ناشران با چهره‌هایی نگران از افت محسوس فروش خود گلایه دارند.

اگرچه این رویداد فرهنگی همچنان بزرگ‌ترین گردهمایی اهالی کتاب در کشور به شمار می‌رود، اما نشانه‌هایی از رکود در آن موج می‌زند؛ رکودی که ریشه‌های آن را باید در نوسانات اقتصادی، افزایش شدید قیمت مواد اولیه، کاهش قدرت خرید مردم و البته تغییر رفتار مخاطب جست‌وجو کرد.

شعار امسال نمایشگاه «بخوانیم برای ایران» است، اما به‌نظر می‌رسد این آرمانِ فرهنگی بلندپروازانه، در برابر دیوار بلند مشکلات معیشتی جامعه رنگ باخته است؛ ناشران، بازدیدکنندگان و کارشناسان فرهنگی هرکدام از زاویه‌ای، مشکلات جاری را تحلیل می‌کنند، اما همه در یک نکته اشتراک دارند: کتاب، نخستین قربانی گرانی‌ها شده است.

اقتصاد، دشمن شماره یک کتاب

در این باره مهرداد یدرنجی، مدیر دفتر یکی از انتشارات فانوس دانش، درباره وضعیت بازار نشر گفت: در حال حاضر، با افزایش قیمت زینک، کاغذ، مقوا و حتی مرکب، هزینه تمام‌شده چاپ هر کتاب به‌طرز نگران‌کننده‌ای بالا رفته است.

وی افزود: ما به ناچار، بسیاری از عناوین غیراقتصادی یا کم‌فروش را از چرخه چاپ خارج کرده‌ایم. این یعنی محدودشدن سبد کتاب، محدودشدن نگاه مخاطب و در نهایت کوچک شدن بازار نشر.

آمنه کاشانی موحد، مدیر انتشارات سازمان بازرسی کل کشور نیز گفت: در گذشته اگر با حمایت‌های حداقلی دولتی می‌توانستیم بخشی از هزینه‌ها را جبران کنیم، حالا حتی آن حداقل‌ها هم وجود ندارد. ما ناشر دولتی هستیم، اما با این حال، هزینه تولید کتاب برای‌مان نسبت به سال گذشته دست‌کم ۵۰ درصد بیشتر شده است.

همچنین محمدمهدی سیدناصری، قائم‌مقام انتشارات قاصدک، با لحنی واقع‌گرایانه گفت: کتاب از اولین اقلامی است که وقتی دخل‌وخرج مردم با هم نمی‌خواند، از سبد خرید حذف می‌شود. مردم در اولویت اول به اجاره خانه، خوراک، آموزش و درمان فکر می‌کنند. کتاب، متأسفانه در انتهای این صف ایستاده است.

وی ادامه داد: سال گذشته غرفه ما غلغله بود؛ اما امسال حتی با اعمال تخفیف، خریدار مردد است. کتاب را ورق می‌زند، نگاه می‌کند، قیمت را می‌خواند و آهسته آن را کنار می‌گذارد. این صحنه بارها تکرار شده است.

علی‌اصغر کرد، مدیر انتشارات صدرا (مرکز نشر آثار استاد شهید مطهری)، نیز گفت: نمی‌توان از مخاطب انتظار داشت که با درآمد ثابت و تورم افسارگسیخته، همچنان برای خرید کتاب هزینه کند. وقتی قیمت مواد اولیه چاپ وابسته به نرخ ارز است، ما هم مجبوریم قیمت نهایی را بالا ببریم و این چرخه معیوب، همچنان ادامه دارد.

بازدیدکنندگان؛ مشتاق اما ناتوان

در میان راهروهای نمایشگاه، هنوز هم بازدیدکنندگانی هستند که با اشتیاق به دنبال آثار تازه‌اند؛ اما اغلب آن‌ها یا خرید نمی‌کنند یا تنها یک یا دو عنوان انتخاب می‌کنند.

مریم دهقانی، دانشجوی کارشناسی ارشد، می‌گوید: آمده بودم چند کتاب مرجع برای پایان‌نامه بخرم، اما با این قیمت‌ها عملاً غیرممکن است. فقط یکی از آن‌ها را خریدم، بقیه را از کتابخانه تهیه می‌کنم یا نسخه دیجیتال می‌خرم.

سحر خالقی، معلم دبستان، گفت: نمایشگاه کتاب برای من همیشه یک خاطره فرهنگی بود؛ اما امسال بیشتر شبیه یک گالری تماشا شده تا مکان خرید.

مهدی رضازاده، دانشجوی مهندسی، هم گفت: همه‌چیز گران شده، حتی با تخفیف نمایشگاهی هم قدرت خرید نداریم؛ بیشتر آمده‌ام فهرست کتاب‌ها را ببینم و بعداً نسخه‌های آنلاین یا پی‌دی‌اف آن‌ها را پیدا کنم.

عبور از بحران با نگاه ملی

نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران همچنان مهم‌ترین رویداد فرهنگی کشور است، اما واقعیت‌های میدانی امسال، زنگ خطر جدی برای آینده صنعت نشر را به صدا درآورده است؛ در شرایطی که گرانی کاغذ، تورم، تمرکزگرایی، نبود یارانه‌های مؤثر و تغییر ذائقه مخاطب، فضای نشر را احاطه کرده، دیگر نمی‌توان با سیاست‌های تکراری و شعارهای کلیشه‌ای راهی برای نجات این صنعت فرهنگی گشود.

کتاب، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه فکری جامعه، نیازمند نگاهی تازه و حمایتی چندلایه است؛ از تولید گرفته تا توزیع و خرید. بدون تغییر نگرش و ورود جدی نهادهای فرهنگی و اقتصادی به این حوزه، آینده نشر نه‌تنها با رکود، بلکه با خطر فروپاشی مواجه خواهد شد.

اکنون زمان آن است که مسئولان فرهنگی و اقتصادی کشور، کتاب را نه صرفاً کالایی فرهنگی، بلکه به‌عنوان سرمایه‌ای راهبردی برای توسعه ملی ببینند. توسعه‌ای که بدون کتاب، نه پایدار است و نه ممکن.

منبع: راه دانا

انتهای خبر/